Nâng cao năng suất và hạn chế chết chậm trên cây rau bồ ngót
Rau ngót là một loại rau ăn lá dễ trồng, trồng được ở khắp nơi, cây sinh trưởng và cho lá quanh năm, lá có giá trị dinh dưỡng cao. Theo Đông y, lá và rễ của cây rau ngót đều có tác dụng mát huyết, hoạt huyết, lợi tiểu, giải độc; lá rau ngót chữa ban sởi, ho, viêm phổi, sốt cao, tiểu dắt, tiêu độc… Ngoài ra, cây rau ngót là cây mang lại hiệu quả và có thu nhập khá cao cho người nông dân.

- Thay đổi thói quen, hình thức của việc trồng rau để đáp ứng nhu cầu thị trường thực tế.
- Nâng cao năng suất và giảm hiện tượng chết chậm trên cây rau bồ ngót. Cho thu nhập cao từ 5 – 7 lần so với nhiều loại cây trồng khác.
- Hạn chế sử dụng thuốc BVTV, giảm ô nhiễm môi trường, cho ra sản phẩm rau sạch, an toàn, chất lượng.
- Mở rộng ngành nghề, giải quyết việc làm đặc biệt là thời gian nông nhàn cũng như góp phần bảo tồn các cây dược liệu quý trong y học cổ truyền.
- Sản xuất mang tính tự cung tự cấp cho thị trường nội địa, năng suất rau còn thấp, mức độ rau an toàn và có chất lượng chưa cao.
- Đầu ra bấp bênh, phát triển thiếu cân đối giữa sản xuất với tiêu thụ nên thương lái dễ dàng ép giá.
- Diện tích nhỏ, manh mún khó đầu tư và áp dụng những tiến bộ mới. Rủi ro sâu bệnh phá hoại.
- Công tác nghiêm cứu, hướng dẫn kỹ thuật trồng rau quan tâm chưa đúng mức, nhất là rau hàng hóa.
Với mong muốn thay đổi thói quen, hình thức của việc trồng rau để đáp ứng nhu cầu thị trường thực tế. Cung cấp cho thị trường, sản phẩm được người tiêu dùng tin tưởng, đồng thời nâng cao thu nhập và cải thiện chất lượng sống của người nông dân. Ngoài ra, sẽ giúp cho nông dân hình thành thói quen làm việc dựa trên cơ sở khoa học.
Trao đổi trực tiếp với các hộ nông dân am hiểu về mô hình trồng cây rau ngót tại thôn Phước Lương, Lễ Thạnh và Cẩm Sơn của xã Diên Thọ, xin đưa ra một số giải pháp sau:
Giải pháp 1: Thời vụ trồng
Có thể trồng quanh năm, nhưng tốt nhất là đầu mùa mưa từ cuối tháng 7 và đầu tháng 8 âm lịch hằng năm (đây là thời gian chuyển mùa, lượng ánh sáng từ mặt trời tới mặt đất giảm dần, độ ẩm bắt đầu tăng) hoặc trồng vào cuối tháng 11 và đầu tháng 12 âm lịch (vừa kết thúc mùa mưa – lượng mưa ít, độ ẩm không khí cao, lượng ánh sáng mặt trời ấm áp). Nếu trồng ngoài thời gian trên tỉ lệ sống không cao, chi phí đầu tư nhiều.
Giải pháp 2: Chọn đất trồng
Cây rau ngót không kén đất, là loại cây rất dễ trồng nhưng để sinh trưởng tốt thì cần đất thịt nhẹ, cát pha nhiều mùn và thoát nước tốt. Mặt đất trồng rau phải tương đối bằng phẳng, không ngập úng trong mùa mưa, không hạn nặng trong mùa khô.
Giải pháp 3: Chọn giống
- Có thể trồng cây rau bồ ngót từ hạt nhưng tỉ lệ nẩy mầm của hạt thường rất thấp và thời gian cây cho thu hoạch lâu.
- Trồng bằng cách giâm cành: Trên những cây bồ ngót sinh trưởng mạnh (cây khoảng 6 – 8 lần thu hoạch sau khi trồng hoặc hơn 1 năm), chọn những cành khoẻ, cành bánh tẻ (không già, không non) – cành vừa hóa nâu, sau đó cắt từng khoảng dài 20 cm dùng dây bó thành từng bó.
Giải pháp 4: Làm đất
- Bước 1: Làm sạch cỏ, cày đất để ải từ 15 - 30 ngày, bón vôi (40 – 50 kg/1.000 m2) khử chua và diệt mầm mống sâu bệnh.
- Bước 2: Cày đất lần 2, dùng bừa (cuốc)… làm cho đất nhỏ, vỡ vụn, san bằng mặt ruộng cho bằng phẳng tránh hiện tượng đọng nước khi mưa.
- Bước 3: Lên luống: có thể lên luống bằng kiểu mai rùa hoặc lòng khay, giữa các luống phải có bờ để phân chia các luồng mục đích chia nhỏ các luống để dễ chăm sóc và đi lại. Ngoài ra, giữa các luống phải có rãnh thoát để tốt vào mùa mưa. Chiều dài của luống tùy thuộc vào thửa ruộng, tuy nhiên không nên quá dài, tốt nhất dài từ 20 – 30 m, chiều rộng giữa các luống khoảng 4 – 5m.
- Bước 4: Bón lót: Sau khi làm đất, lên luống xong, bón lót: 500 – 1.000 kg phân chuồng hoai mục, Super lân: 20 – 30kg, Kali: 5 – 10kg (tính cho 1.000 m2).
- Bước 5: Kẻ hàng: dùng dụng cụ kẻ hàng theo chiều dài của từng luống, khoảng cách giữa các hàng từ 30 – 35cm mục đích là khi giâm cành theo hàng để thuận tiện trong việc chăm sóc, nhổ cỏ và có không gian cho cây rau sinh trưởng và hạn chế sâu – bệnh.
Giải pháp 5: Cách trồng
- Bước 1: Sau khi chọn giống, làm đất xong tiến hành ghim hom theo hàng đã kẻ, hàng cách hàng từ 30 – 35cm, cây cách cây từ 0.5 - 1cm, ghim hom xuống mắt đất từ 1/2 đến 1/3 của cây hom với độ nghiên khoảng 15 - 200.
- Bước 2: Sau khi ghim hom xong, để cây hom khỏe và tỉ lệ sống cao tiến hành tưới nước để cung cấp độ ẩm và cây hom dính chặt trên mặt đất; dùng thuốc hóa học diệt vi khuẩn, và diệt nấm phum đều trên mặt đất và cây hom. Kế tiếp, phun đều trên mặt đất với thuốc trừ cỏ tiền nảy mần trên cây đậu để tránh hiện tượng cỏ dại mộc nhiều trước khi cây hom đâm chồi và giảm thời gian, chi phí cho việc làm cỏ.
- Bước 3: Dùng rơm, tốt nhất là rơm đã làm nấm hoặc rơm hoai mục phủ lên một lớp mỏng bề mặt đất trong khoảng cách giữa các hàng để giữ ẩm cho đất.
Giải pháp 6: Cách tưới nước
- Nguồn nước tưới cho rau phải là nước sạch hợp vệ sinh như: Nước giếng, nước sông… không dùng nước bẩn đục, nước bị nhiễm phèn… để tưới cho rau vì dùng nước này dễ gây
bệnh cho rau.
- Phương pháp tưới nước cho rau: Có nhiều cách tưới như chảy tràn trên từng luống, dùng vòi hoa sen tưới theo thủ công… nhưng hiệu quả hơn dùng vòi phun mưa để tưới, tiết kiện được lượng nước, điện, công lao động, giúp cho rau mát từ trên đọt xuống thân, hạn chế được bệnh bạc lá, xoán lá.
- Trong giai đoạn đầu mới trồng cây hom cần độ ẩm nhiều và để tỉ lệ sống cao nên tưới thường xuyên cung cấp đủ độ ẩm cho cây hom. Tuy nhiên, không nên tưới thừa nước dễ làm cho cây hom bị úng – tỉ lệ sống không cao.
- Vào mùa khô nắng nhiều để giữ độ ẩm cho cây rau nên tưới một ngày một lần vào buổi chiều mát và tưới sau mỗi lần bón phân.
Giải pháp 7: Cách bón phân (tính cho 1.000 m2)
Có thể bón 2 hoặc 3 lần trên một lần thu hoạch.
- Bón phân lần đầu sau khi trồng từ 15 – 20 ngày (hom sống đạt 90%).
Phân hóa học: 5 kg urê + 10kg NPK + 10kg DAP hoặc dùng phân phúc hợp + TE (theo lượng tương tự).
- Bón lần 2: Sau bón lần đầu từ 20 – 25 ngày.
Phân hóa học: 10kg urê + 15kg NPK + 20kg DAP+ 5kg kali hoặc dùng phân phúc hợp + TE (theo lượng tương tự).
- Bón lần 3: Sau bón lần 2 từ 20 – 25 ngày
Phân hóa học: 10kg Urê + 15kg NPK + 25kg DAP hoặc dùng phân phúc hợp + TE (theo lượng tương tự).
Trong thời gian này, kết hợp sử dụng thêm phân bón lá để bổ sung thêm vi lượng cho cây. Dùng các loại phân bón lá như: Humate, Atonic, đạm Thiên Nông… phun cho rau 5 - 7 ngày/lần, tăng năng suất rau 30 - 50%.
Do cây rau ngót thu hoạch liên tục, để kéo dài tuổi thọ cho cây rau ngót khoảng 5 - 6 lần thu hoạch (1 năm) sau khi trồng nên bón thêm phân hữu cơ (phân chuồng, rơm làm nấm hoai mục….) cho cây.
Giải pháp 8: Phòng trừ sâu bệnh
Cây rau ngót tương đối ít bị sâu bệnh hại tấn công. Những đối tượng sâu bệnh hại chủ yếu trên cây như: Bọ trĩ, rầy xanh, nhện đỏ, sâu cuốn lá, sâu xanh…; bệnh phấn trắng, bệnh xoắn lá do vi rút nhưng lo ngại nhất là bệnh thối rễ (chết chậm trên cây rau).
- Sau khi giâm hom xong, phun thuốc trừ nấm, sạch khuẩn: vicarben, carbenzin… đều trên cây hom với hàm lượng được in trên bao bì.
- Một tuần sau khi trồng thấy cây hom đâm chồi để giữ được chồi khỏe và tránh sâu bệnh hại xoắn lá, sâu cắn lá: dùng thuốc atonic + thuốc 5.5, consido, reasgant… với hàm lượng được in trên bao bì.
- Từ 3 đến 4 tuần sau, để phòng ngừa và giữ cho câu rau khỏe trước khi sâu bệnh gây hại: các loại sâu, nấm, vi khuẩn… như: sâu cuốn lá, cắn lá…; rầy xanh, bò trĩ… bệnh phấn trắng, vàng úa, thối rễ… kết hợp các loại thuốc: trừ sâu + Riromin, Topsin …+ Amistatop…+ acsen… lưu ý cách pha và pha với hàm lượng khuyến cáo được in trên bao bì. Tương tự, có thể sau 15 ngày kế tiếp ta phun đều trên mặt rau 1 lần nữa.
- Trong điều kiện thời tiết mưa nhiều nên kết hợp thêm: Score 250 EC, Docetop 150 EC… hay trong điều kiện hạn nặng thường là nhện đỏ gây hại dùng Pegasus 500 EC, Sokupi 0,36AS phun trừ.
(Lưu ý: Để nâng cao, đảm bảo tính an toàn cho sản phẩm người tiêu dùng nên sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật sinh học hiện có bán trên thị trường).
Giải pháp 9: Chăm sóc sau thu hoạch
Sau thời gian 15 ngày cách lý bón phân và sử dụng bảo vệ thực vật tiến hành thu hoạch. Thu hoạch lứa đầu từ 75 - 80 ngày sau khi trồng và lứa thứ hai trở đi thời gian từ 45 – 50 ngày thu hoạch 1 lần nên thu hoạch đúng lứa, không để rau già làm giảm phẩm chất, sau thời gian thu hoạch kết hợp:
- Cắt, tỉa tạo cây có bộ khung đẹp, vườn thông thoáng; thường xuyên làm cỏ, vệ sinh vườn trồng để hạn chế sâu bệnh, tránh cỏ dại cạnh tranh dinh dưỡng với cây rau.
- Phun thuốc phòng trừ các sâu bệnh gây hại: rầy xanh, úa vàng thối rễ.
- Dùng rơm đã được ủ hoai, rải vào giữa các luống rau được trồng (Tốt nhất là dùng rơm đã được làm mấn bỏ ra), để giúp đất giữ được độ ẩm lâu, bồi bổ 01 lượng lớn phân hữu cơ và tạo độ mùn cho đất, hạn chế cỏ mọc trong ruộng rau.
Sau 6 – 8 lứa thu hoạch nên hạ gốc rau có tác dụng trẻ hóa, giảm chiều cao và cây rau ra nhiều mầm. Hạ gốc cách mặt đất khoảng 15cm, các lần hạ gốc sau cách lần hạ gốc trước 7 - 10cm. Sau mỗi lần hạ gốc nên xới đất ở mỗi hàng và bón thêm phân chuồng hoai mục từ 3 – 5 tạ/1.000 m2 (hoặc rơm hoai mục, rơm làm nấm…)
Trồng một lần nếu chăm sóc tốt có thể thu hoạch liên tục từ 4 – 5 năm nên ít tốn công lao động, giảm được chi phí đầu tư.
Giải pháp 10: Kết hợp trồng cây ăn quả
Cây rau ngót là loại cây rau màu rất thích nghi dưới tán cây trong vườn tạp như: chôm chôm, sầu riêng, năng cụt, đặc biệt là cây cam sành, bưởi da xanh… nhưng không được trồng dưới tán cây như: Me, vú sữa, dừa. Với phương châm lấy ngắn nuôi dài nên trồng xen cây bưởi da xanh trong vườn rau bồ ngót. Sau thời gian 6 - 8 lứa thu hoạch( hơn 1 năm) tiến hành hạ gốc cho cây rau cùng lúc đó trồng xen cây bưởi da xanh. Trong thời gian chăm sóc cây rau cũng đồng thời là chăm sóc cây bưởi, đến 4 – 5 năm sau khi cây rau hết cho thu hoạch lúc đó bưởi phát triển và ra quả. Với mô hình này, tiết kiệm về thời gian và chi phí chăm sóc cây bưởi da xanh nhưng mang lại hiệu quả cao. Hơn nữa, khắc phục được vấn đề: Nếu trồng độc canh cây rau bồ ngót trong một thời gian sẽ xuất hiện bệnh dịch đặc biệt là bệnh thối rễ chết chậm trên cây rau, nên nông dân thường luân canh các loại cây trồng khác tránh bệnh dịch nhưng mang lại hiệu quả kinh tế chưa cao.
Qua thực tế, theo kết quả khảo sát và kinh nghiệm của các hộ nông dân (ông Lê Văn Đức, ông Nguyễn Văn Hải, ông Trương Tấn Tài, ông Nguyễn Văn Toàn) việc áp dụng đồng bộ các biện pháp trên trong trồng rau ngót trên địa bàn xã Diên Thọ, rút ra một số kết luận sau:
* Lợi ích kinh tế:
Cây rau ngót thu hoạch nhiều lứa trong năm, chi phí đầu tư ban đầu thấp nhưng thu hoạch nhiều năm (Từ 01 – 05 năm), mỗi năm thu được 06 lần rau.
Thâm canh 1.000 m2 đất cho ra 1 – 1,5 tấn rau ngót, giá thị trường ổn định 8.000 đồng/ký. Cứ 1.000 m2 đất cho thu 1,5 tấn rau x 8.000 đồng/ký = 12 triệu đồng. Trừ chi phí ban đầu 07 triệu đồng/1.000 m2, còn lãi 05 triệu đồng; lứa thứ 2 chi phí đầu tư 02 triệu đồng/1.000 m2 , còn lãi 10 triệu đồng/lứa, tương tự cho đến các lứa sau.
Cho thu nhập cao từ 5 – 7 lần so với nhiều loại cây trồng khác.
Trong quá trình đầu tư chăm sóc cây rau ngót đồng thời vườn tạp cũng nâng cao hiệu quả kinh tế.
Sản phẩm làm ra dễ tiêu thụ, giá bán ổn định, không lo đầu ra cho sản phẩm.
* Lợi ích xã hội:
Tận dụng được công lao động nhàn rổi ở địa phương, góp phần tăng thu nhập cải thiện đời sống người dân nông thôn, tạo ra mô hình sản xuất kinh tế mới, thay đổi thối quen canh tác truyền thống của người nông dân.
Trong quá trình trồng và chăm sóc rau bồ ngót áp dụng đúng quy trình IPM, hạn chế sử dụng thuốc BVTV, giảm ô nhiễm môi trường, cho ra sản phẩm rau sạch, an toàn, chất lượng. Chất lượng rau đảm bảo xanh, an toàn, hợp vệ sinh.
Hiện nay nông dân đã áp dụng thành công giải pháp này và đang được nhân rộng tại địa phương.
Nguyễn Anh Tuấn
- [08/10/2024] “Bí kíp” trồng xoài giảm chi phí, tăng năng suất, chất lượng
- [13/05/2024] Tuân thủ phác đồ điều trị bệnh trên tôm hùm
- [20/06/2023] Các biện pháp ứng phó bệnh viêm da nổi cục trên trâu, bò
- [25/05/2022] Khuyến khích luân canh cây trồng cạn trên đất lúa
- [21/03/2022] Xuất hiện bệnh khảm lá sắn trên diện rộng
- [02/05/2019] Nhiều điểm mới trong dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi)
- [23/11/2018] Tình cờ "trời cho" 1 cây mít lạ, lão nông này giờ là tỷ phú
- [22/11/2018] Những kiến thức cơ bản giúp ứng phó với bão lũ
- [24/07/2018] Bảo quản quả tươi bằng màng sinh học tinh bột sắn
- [07/07/2018] Doanh nghiệp sản xuất phân thuốc giả tung chiêu “vỏ ngoại, ruột nội”... hại nông dân